Życie większości rekinów pozostaje owiane tajemnicą, a rekin grenlandzki nie jest wyjątkiem – ale to, czego dowiedzieliśmy się ostatnio, jest niezwykłe.

W ciągu ostatnich kilku dekad naukowcy odkryli, że te starożytne arktyczne zwierzęta mogą żyć nawet 400 lat i często są ślepe z powodu pasożyta, który przyczepia się do ich rogówki. Choć żywią się głównie rybami i kałamarnicami, to znane są z tego, że padają ofiarą padliny ssaków takich jak konie, renifery, a nawet niedźwiedzie polarne.

Ostatnia niespodzianka pojawiła się, gdy wiosną 2022 roku naukowcy zauważyli rekina grenlandzkiego w zachodnich Karaibach, tysiące mil od jego znanego zasięgu. Chociaż naukowcy nauczyli się oczekiwać niespodziewanego, jeśli chodzi o te rekiny, obserwacja nadal była szokiem.

„To było zarówno zaskakujące, jak i ekscytujące” – mówi Devanshi Kasana, doktorantka na Florida International University, która wraz z ekipą belizeńskich rybaków złapała rekina przez przypadek podczas ekspedycji znakowania rekinów tygrysich. Ich odkrycie zostało ogłoszone w lipcu w czasopiśmie Marine Biology.

Chociaż Kasana nie był w stanie zebrać próbki DNA, aby potwierdzić tożsamość rekina, zdjęcia zwierzęcia doprowadziły ekspertów od rekinów do przekonania, że najprawdopodobniej był to rekin grenlandzki. Ta dziwna obserwacja rodzi pytania o prawdziwe rozmieszczenie rekina grenlandzkiego, o którym kiedyś sądzono, że jest ograniczony do lodowatych wód północnego Oceanu Atlantyckiego.

Niespodziewana obserwacja

Do obserwacji doszło u południowych wybrzeży Belize w pobliżu drugiej co do długości rafy barierowej na świecie. Kasana wysłała sznur haczykowy na głębokie wody, które leżą na skraju Glover’s Reef, częściowo zatopionego atolu. Jej celem było złapanie i oznaczenie rekinów tygrysich, aby zbadać ich ruch i ekologię. Pogoda w dniu obserwacji była ciężka i załoga myślała o poddaniu się. Ale wtedy poszli wciągnąć kołowrotek.

„Od razu wiedzieliśmy, że na linie jest coś ciężkiego” – mówi Hector Martinez, rybak, który pomaga Kasanie w jej badaniach. Hydrauliczny kołowrotek przymocowany do linki naprężał się, aby wydobyć swój połów na powierzchnię. Po dwóch godzinach walki, rekin w końcu pojawił się w zasięgu wzroku.

Na początku Kasana i załoga nie byli pewni, na co patrzą. „Kiedy ten osobnik wypłynął na powierzchnię, nie rozpoznaliśmy, jaki to gatunek, nawet z naszym połączonym wieloletnim doświadczeniem wędkarskim – mówi.

Pomyślała, że może to być rekin sześciozębny, który występuje w głębokich wodach oceanicznych na całym świecie. Wysłała zdjęcie rekina do swojego promotora, Demiana Chapmana, dyrektora Mote Marine Laboratory & Aquarium na Florydzie, który stwierdził, że nie jest to rekin sześciopłetwy. Według niego, był to prawdopodobnie rekin grenlandzki.

Daleko od domu?

Te wielkogłowe rekiny mogą osiągnąć 23 stopy długości i ważyć 1,5 tony. Chociaż znane są z polowania na foki, ryby i kałamarnice, rekiny grenlandzkie są przede wszystkim padlinożercami i żywią się szczątkami dużych ssaków, które znalazły się na dnie morza.

Naukowcy niedawno nazwali rekiny grenlandzkie najdłużej żyjącymi kręgowcami na świecie. Naukowcy szacują, że mogą one żyć nawet 400 lat, a w 2016 roku u wybrzeży Grenlandii znaleziono 272-letniego osobnika. Naukowcy mogą określić ich wiek poprzez datowanie radiowęglowe tkanki w centrum ich oczu, które składają się z białek powstałych, gdy rekin urodził się po raz pierwszy.

Rekiny grenlandzkie to największe ryby w Oceanie Arktycznym, a także jedyne rekiny występujące tam przez cały rok. Poziom ich populacji nie jest dobrze znany, ale uważa się, że ich liczebność spada i są one uważane za „zagrożone” przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Chociaż czasami są zauważane w płytkich wodach, mogą żyć w wodach o głębokości 7 200 stóp i tolerują temperatury od 28,4 do 44,6 Fahrenheita (minus 2 i 7 stopni Celsjusza).

Rekiny śpiące, grupa rekinów, do której należą rekiny grenlandzkie, są przystosowane do środowiska zimnych wód. Poruszają się powoli, aby zachować energię, a ich tkanki zawierają duże ilości związków chemicznych podobnych do środków przeciw zamarzaniu, które zapobiegają tworzeniu się kryształków lodu. Te przystosowania pozwalają im żyć nawet w najzimniejszych wodach Arktyki.

Znalezienie jednego w Belize było więc niespodziewane, choć rekiny śpiące były zauważane w pobliżu równika już kilka razy.

Udokumentowana obserwacja rekina grenlandzkiego w tropikach jest „niezwykle cenna” – mówi Brynn Devine, ekspertka od rybołówstwa arktycznego w organizacji non-profit Oceans North.

„Wiemy bardzo mało o ich dystrybucji z dala od biegunów. Dowiadujemy się więcej o tych rekinach z obserwacji takich jak ta […], ale nadal istnieją pewne wyjątkowe luki w wiedzy na temat tego gatunku” – mówi Devine.

Choć daleko od Arktyki, głębiny Morza Karaibskiego są również bardzo zimne – i najwyraźniej bardziej niż odpowiednie dla tych zwierząt. Kasana mówi, że możliwe jest, iż rekiny śpiące, w tym rekiny grenlandzkie, mogą zamieszkiwać głębokie morza na całym świecie. Jednak obserwacje takie jak te są nieliczne.

„Nie wiemy wiele o głębinach morskich na Karaibach” – mówi Dave Ebert, biolog zajmujący się rekinami i autor książki Sharks of the World. „To było szczęście, że ten student był w stanie uzyskać zdjęcie tego rekina, w przeciwnym razie moglibyśmy nie wiedzieć, że tam był”.

Chociaż rekin, którego Kasana i jej zespół złapali tego dnia, nie był tym, którego szukała, jest zadowolona, że udało jej się udokumentować jego obecność w okolicy.

Rząd Belize niedawno ogłosił trzy atole (w tym Glover’s Reef i głębokie wody wokół niego) jako obszary chronione dla rekinów.

„Jesteśmy super podekscytowani, że natknęliśmy się na coś tak innego” – mówi Kasana, dodając, że ma nadzieję, iż znalezisko „pomoże w ochronie jakichkolwiek nieodkrytych stworzeń przemierzających wody Glovera”.